FER’İ MED NEDİR ÖRNEKLERLE AÇIKLAMASI
Medd-i Fer’î (Fer’î Med)
Med harfinden sonra sebeb-i medden birisi gelirse medd-i fer’i olur ve bir elif miktarından fazla (2, 3 veya 4 elif miktarı) uzatılır. Bu uzatma bazen vacip, bazen ise caiz olur. Kuran’da bir eliften fazla uzatılan yerlerin üstüne dalgalı çizgi işareti vardır.
Sebeb-i Med: Tabii meddi, bir elif miktarından daha çok uzatma sebebi olup hemze(ا ء) ve sükûn(-ْ)olmak üzere iki tanedir.
Fer’i Med Çeşitleri
i. Medd-i Muttasıl
Med harfinden sonra aynı kelimede sebeb-i medden küçük hemzenin bitişik olarak gelmesine denir: جَاءَ , سُوءَ , جِيئَ . Hükmü: En az iki elif miktarı uzatılması vaciptir, efdali ise dört elif uzatmaktır. Not: Medd-i muttasıl üzerinde durulduğunda son kelime olan küçük hemze cezimli olarak okunduğundan medd-i arız gibi olmaktadır. Ancak medd-i muttasıl, medd-i arızdan daha kuvvetli olduğu için, burası yine medd-i muttasıl olur: عَلَى اسْتِحْيَاءٍ
ii. Medd-i Munfasıl
Med harfinden sonra ayrı kelimede sebeb-i medden büyük hemzenin gelmesine denir:
, اِنِّى اَخَافُ , تُوبُوا اِلَى الَّلهِ يَآ اَيُّها . Med harfleri bazen takdiri olurlar: , بِهِ اِلَّا عِنْدَهُ اِلَّاُ . Hükmü: Bir eliften fazla uzatılması caizdir.
iii. Medd-i Lâzım
Med harfinden sonra aynı kelimede, sebeb-i medden lâzimî sükunun gelmesine denir:
وَلَا الضَّاْلِلينَ وَلَا الضَّالِّينَ ← ,يس ← يَاسِينْ . Hükmü: 4 elif miktarı uzatılması vaciptir.
iv. Medd-i Ârız
Med harfinden sonra aynı kelimede ârızî sükun gelemsine denir:
يَعْلَمُونَ ← يَعْلَمُونْ نَسْتَعِينُ ← نَسْتَعِينْ , . Hükmü: Bir eliften fazla uzatılması caizdir.
v. Medd-i Lîn
Bir kelimede lîn harfinden sonra sebeb-i medden arizi veya lazimi sükûnun bulunmasına denir. Lîn harfleri: Kendinden öncesi üstünlü olan cezimli vav ile ye’dir: خَوْفْ , صَيْفْ. Hükmü: Lîn harfinden sonra ârızî sükûn gelirse, bir eliften fazla uzatılması caiz olur. Lîn harfinden sonra lâzım sükûn gelirse, dört elif miktarı uzatılması vaciptir ve bunun Kuran’daki tek örneği, Meryem 19/1, s. 306’de geçer: كهيعص (“ayn” kelimesinde).
vi. Manevi Sebeplere Göre Olan Medler
Allah’a tazim (hürmet) kastıyla fazla uzatma: Dua, istiğâse (yardım isteme) ve kelime-i tevhitteki “Allâh” lafzını 1 elif miktarından fazla uzatmak caizdir, efdali 3 elif miktarı uzatmaktır:
اَلَّلهُ , بِالَّلهِ , لَا اِلَهَ اِلَّا الَّلهُ
Allah’ı, noksanlık, çirkin ve kötü şeylerden tenzih (uzak ve beri saymak) kastıyla fazla uzatma: La-i tebriye (Allah’ı noksan sıfatlardan münezzeh kılma) ile bir şey nefyedildiğinde bir elif miktarından fazla uzatmak caizdir, efdali üç elif miktarı uzatmaktır:
لَا اِلَهَ اِلَّا الَّلهُ لَا رَيْبَ فِيهِ , لَا شَرِيكَ لَهُ ,